Inne artykuły

W aktualnie obowiązującym stanie prawnym umowa dożywocia polega na przeniesieniu przez dożywotnika (zbywcę) prawa własności nieruchomości na zobowiązanego (nabywcę) w zamian za pokrywanie przez tego drugiego kosztów utrzymania tego pierwszego. Zgodnie z art. 908 § 1 Kodeksu cywilnego świadczenie zobowiązanego polega w szczególności na przyjęciu zbywcy jako domownika, dostarczeniu mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła, opału, zapewnieniu pielęgnacji w chorobie. Funkcją dożywocia jest zatem zapewnienie zaspokojenia potrzeb osobistych zbywcy. Ustanowienie dożywocia może nastąpić jedynie na rzecz osoby fizycznej. Zobowiązanym z tytułu umowy dożywocia może być natomiast osoba fizyczna, osoba prawna, a także jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, której ustawa przyznała zdolność prawną.

Zgodnie z obowiązującymi regulacjami, a to art. 559 Kodeksu postępowania cywilnego, zmiana lub uchylenie postanowienia sądu w zakresie ubezwłasnowolnienia może nastąpić przede wszystkim na wniosek osób uprawnionych do wnioskowania o jego ustanowienie oraz samej osoby ubezwłasnowolnionej bądź poprzez podjęcie przez sąd działania z urzędu.

Zmiany regulacji prawnej umowy dożywocia dotyczą ograniczenia katalogu osób, które mogą być jej stroną. Po nowelizacji w kręgu tym znajdą się małżonek, wstępni, zstępni, rodzeństwo, powinowaci w tej samej linii lub stopniu, dzieci rodzeństwa, ojczym, macocha, przysposabiający oraz jego małżonek, przysposobiony oraz jego małżonek, a także osoby pozostające faktycznie we wspólnym pożyciu, jeżeli stale zamieszkiwała z dożywotnikiem w chwili zawarcia umowy dożywocia. W ten sposób, bazując na zaufaniu, jakim darzą się osoby najbliższe, zabezpieczone zostaną interesy obu stron stosunku zobowiązaniowego.

Projektodawca wskazał, że obecnie w praktyce umowa dożywocia jest wykorzystywana przez seniorów do zapewnienia sobie lepszych warunków życiowych w czasie, w którym nie są już czynni zawodowo, a często są zmuszeni ponosić spore wydatki związane ze swoim utrzymaniem, w szczególności leczeniem. Część z nich zawiera wspomniany typ umowy z tzw. funduszami hipotecznymi, które traktują ten stosunek prawny jako formę inwestycji. Zakładają one, że wartość środków przekazanych dożywotnikowi będzie mniejsza, niż wartość nabytej w ten sposób nieruchomości, co czyni takie działanie opłacalnym, a zatem ekonomicznie uzasadnionym.

Niebezpieczeństwo związane z zawieraniem przez seniorów tego typu umów polega przede wszystkim na tym, że funkcjonują one w obrocie bez ustawowej regulacji, nadzoru ani tym bardziej gwarancji ze strony państwa. Najbardziej niebezpieczne dla seniorów są sytuacje, gdy przeciwko aktualnemu właścicielowi nieruchomości (funduszowi hipotecznemu) toczy się postępowanie egzekucyjne, w wyniku czego może dojść do zmiany właściciela nieruchomości. Wówczas taki fundusz hipoteczny, będący podmiotem odpowiedzialnym za wypłatę renty, może przestać ją wypłacać seniorowi. Podobnie, niebezpieczne są sytuacje, w których przedsiębiorca, będący nowym właścicielem mieszkania, ogłosi upadłość. W przypadku tego typu umów nie ma możliwości jakiegokolwiek rozliczenia wartości nieruchomości ze spadkobiercami dożywotnika, nawet w przypadku znacznie krótszego od przyjętego statystycznie życia klienta funduszu hipotecznego. W ocenie projektodawcy, instytucja umowy dożywocia powinna służyć przede wszystkim przekazywaniu nieruchomości na rzecz osób najbliższych, a nie stanowić podstawy do wykonywania działalności gospodarczej.

W projekcie przewidziano wprowadzenie do systemu prawnego regulacji wymuszającej weryfikację przez sąd dalszego istnienia przesłanek ubezwłasnowolnienia. W znowelizowanym art. 557 Kodeksu postępowania cywilnego przewidziano unormowanie, że o ubezwłasnowolnieniu – zarówno częściowym, jak i całkowitym – sąd orzeka na określony w postanowieniu czas, który nie może przekraczać pięciu lat. Nadto, ma zostać dodany art. 5571 Kodeksu postępowania cywilnego, wskazujący, że postępowanie w zakresie weryfikacji orzeczonego ubezwłasnowolnienia powinno zostać wszczęte nie później niż na 6 miesięcy przed upływem czasu określonego w postanowieniu o ubezwłasnowolnieniu. Motywacją do wprowadzenia przedmiotowych zmian jest zapewnienie sądowi realnej możliwości zgromadzenia niezbędnego materiału dowodowego niezbędnego do zweryfikowania, czy dana osoba w dalszym ciągu znajduje się w stanie uniemożliwiającym bądź ograniczającym możliwość samodzielnego podejmowania decyzji. Sąd, poprzez odpowiednie stosowanie znowelizowanych przepisów, będzie miał możliwość podtrzymania (utrzymania w mocy) orzeczenia wydanego uprzednio, jego zmiany co do zakresu (z ubezwłasnowolnienia całkowitego na częściowe bądź z częściowego na całkowite), a nawet powodu ubezwłasnowolnienia. Będzie także władny uchylić postanowienie o ubezwłasnowolnieniu, w przypadku stwierdzenia, że przesłanki jego orzeczenia odpadły.

Projektowane zmiany zasadniczo zasługują na aprobatę. System prawny powinien bowiem szczególnie chronić słabszych uczestników obrotu gospodarczego, w tym także seniorów. Nowelizacja, zmierzająca do wyeliminowania niekorzystnych zjawisk gospodarczych z ich udziałem, wskutek których niejednokrotnie tracą oni cały dorobek swojego życia, jest konieczna. Zgodzić należy się także z potrzebą wprowadzenia obligatoryjnej kontroli przez sąd dalszego istnienia przesłanek ubezwłasnowolnienia w czasie jego trwania. Powinno to uchronić osoby ubezwłasnowolnione przed bezpodstawnym trwaniem w tym stanie. Należy mieć jednak na uwadze, że kluczowe z punktu widzenia oceny projektowanej regulacji jest poznanie ostatecznego kształtu wprowadzanych przepisów.

Zadzwoń do nas:

+48 889 230 049

Adwokat

Dominik Dworak

Copyright © 2022

Kancelaria Adwokacka Adwokat Dominik Dworak

NIP: 628 219 91 21 REGON: 389148592

MBank: 65 1140 2004 0000 3702 8137 0533